Khi mới bắt đầu học Phật theo truyền thống Theravāda, rất nhiều người nghe đến cụm từ “Tam Tạng Kinh Điển” liền nảy sinh tâm lý lo lắng vì tính chất hàn lâm của nó. Có vẻ chỉ dành cho chư Tăng hoặc người học chuyên sâu. Trên thực tế, dưới góc nhìn đúng đắn, Tam Tạng không hề cách biệt với đời sống. Nó chính là bản đồ dẫn đường cho lộ trình thanh lọc thân tâm, giúp cho tiến trình tu học luôn đi đúng trọng tâm.
Nguồn gốc và ý nghĩa của Tipiṭaka
Về mặt từ nguyên, Tam Tạng (Tipiṭaka) có nghĩa là “ba chiếc giỏ đựng”, tượng trưng cho ba kho tàng lớn dùng để gìn giữ và hệ thống hóa pháp bảo.
Hệ thống này được phân chia thành:
Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Sutta Piṭaka – Tạng Kinh
Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Trong Phật giáo Theravāda, toàn bộ kho tàng kinh điển này được gìn giữ qua ngôn ngữ Pāḷi, đây được coi là kho tàng giáo lý cổ kinh, đồng nhất và mang giá trị nguyên gốc nhất hiện nay.
Vinaya Piṭaka: Cốt lõi của giới hạnh
Tạng Luật chủ yếu dành cho chư Tăng Ni, nhưng người tại gia hiểu Luật sẽ tu rất vững.
Giới luật thực chất không phải để gò bó con người, mà mục tiêu là:
Bảo hộ sự thanh khiết của thân tâm
Giảm xung đột, rối ren
Thiết lập nền tảng cho sự phát triển của Định và Tuệ
Nói một cách ngắn gọn:
Giới luật là giới hạn an toàn để điều chỉnh hành vi và lời nói
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Mối quan hệ nhân quả trong mọi việc làm
Biết rõ các ranh giới đạo đức
Sống có kỷ luật và trách nhiệm
Trải nghiệm Tạng Kinh qua những lời dạy trực tiếp
Trong ba tạng, Tạng Kinh là nội dung phổ biến và dễ tiếp cận nhất với người tại gia.
Phần này lưu giữ:
Những bài giảng đạo của Đức Thế Tôn
Những cuộc đối đáp giữa Phật và nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội
Các hướng dẫn cụ thể về Tứ Diệu Đế: khổ, tập, diệt, đạo
Toàn bộ kinh văn được tổ chức thành 5 bộ Nikāya chính:
Sắp xếp theo độ dài của các bài kinh: trường, trung và tiểu
Có kinh rất thực hành (như Kinh Pháp Cú, Tứ Niệm Xứ)
Nhiều bản kinh tập trung tháo gỡ các vấn đề thiết thực của con người
Tóm lại:
Tạng Kinh = con đường được chỉ rõ bằng lời nói, ví dụ và kinh nghiệm sống
Lời khuyên cho hành giả mới là nên khởi sự từ Sutta Piṭaka.
Abhidhamma Piṭaka – Hệ thống hóa quy luật tâm linh
Vi Diệu Pháp là mảng giáo lý chuyên sâu và phức tạp nhất, song lại mang giá trị trí tuệ vô cùng to lớn.
Nếu coi:
Tạng Kinh là “Phật dạy gì”
Thì Vi Diệu Pháp giải thích “Các quy luật của Pháp vận động ra sao”
Tạng Vi Diệu Pháp đi sâu vào các khía cạnh:
Bản chất thực sự của tâm thức
Các thành phần tâm lý hiện diện trong từng khoảnh khắc tâm
Nguyên nhân hình thành các trạng thái bất thiện
Cơ chế tích lũy và vận hành của nghiệp báo
Dành cho hành giả sơ cơ:
Chưa cần thiết phải nghiên cứu Abhidhamma tam tang kinh dien ngay lập tức
Dẫu vậy, nhận thức được giá trị của nó sẽ giúp hành giả tránh được những hiểu biết lệch lạc hoặc cảm tính về giáo pháp
Làm thế nào để kết nối Tam Tạng với Tam Học?
Một cách rất dễ nhớ:
Vinaya Piṭaka tương ứng với Giới (Sīla)
Tạng Kinh → Định
Tạng Vi Diệu Pháp → Tuệ
Ba Tạng không tách rời, mà nâng đỡ nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Nhờ năng lực của Định mà trí Tuệ mới được phát sinh
Khi có trí Tuệ soi sáng, việc giữ Giới trở thành một sự tự nguyện sâu sắc
Cách thức tiếp cận Tipiṭaka hiệu quả cho hành giả sơ cơ
Gợi ý đơn giản:
Đừng cố “học hết”
Cần tiếp cận theo trình tự hợp lý:
Nắm vững các nguyên tắc đạo đức căn bản
Lấy Kinh điển làm tấm gương để điều chỉnh nếp sống hằng ngày
Khi đủ duyên, tiếp cận Vi Diệu Pháp để đào sâu trí tuệ
Giá trị thực sự của kinh điển không nằm ở chữ nghĩa, mà ở chỗ:
cải thiện hành vi, lời nói và suy nghĩ trong cuộc sống thực tế